Hoe groot is de invloed van de tv-serie?

‘Een bijzonder goede serie, die het verhaal laat zien zoals het is gebeurd, maar ook goed gebruik maakt van de technieken die je als filmmaker kunt gebruiken om het publiek mee te nemen in wat die jongens hebben beleefd en wat daar fout is gegaan.’ Aan het woord is strafrechtadvocaat (met een bovenmatige interesse in de populaire cultuur) Sidney Smeets. Hij vertelt tegen Patrick Lodiers in De Nieuws BV over de serie When They See Us . ‘Een heel beklemmende kijkervaring’, vult Amerikakenner en campagnespecialist Laila Frank aan.

'Geen toeval'
De serie toont het waargebeurde verhaal van de Central Park Five: vijf tieners (vier Afrikaans-Amerikaans, een Latijns-Amerikaans) die in 1989 werden veroordeeld voor de brute mishandeling en verkrachting van een jonge vrouw in Central Park op basis van afgedwongen getuigenissen. Eerder recenseerde de Lagarde de serie al . ‘Het is ijzingwekkend om te zien hoe gemakkelijk aanklager Linda Fairstein (what’s in a name?) overgaat van een groep luidruchtige, voornamelijk Afrikaans-Amerikaanse, jongeren te zien als mogelijke getuigen tot hoofdverdachten’, schreef Bregtje Schudel op de site. En dan, cynisch: ‘Want rumoerige zwarte jongeren die herrie schoppen in hetzelfde park – met een oppervlakte van 341 hectare, bijna twee keer zo groot als Monaco - waar een jonge blanke vrouw rond diezelfde tijd is verkracht, dat kan natuurlijk geen toeval zijn.’

Frank stelt dat politici de gebeurtenis uit 1989 hebben geframed om er zo een politieke agenda door te drukken: ‘Er is een taal ontwikkeld; een term als ‘wilding’ wordt ook in de serie gebruikt. Het was een term die niet bestond, en is neergezet als 'groep zwarte jonge mannen die als wilden door de stad trekken'. Of het woord ‘predator’ of ‘superpredator’ – roofdier. Die laatste term is politiek heel belangrijk geworden: boze, zwarte jongeren uit het getto die het gemunt hadden op de nette, witte burgerij. Dat woord is politiek geframed en daaruit is een heleboel strenge wetgeving voortgekomen. Tough on crime was het adagium eind jaren tachtig, begin jaren negentig.’

Scheefgroei
Er ontstond een verdere scheefgroei tussen het rechtssysteem voor witte mensen het het rechtssysteem voor zwarte mensen – een gegeven dat eindeloos kon doorzweren. Zoals Bregtje Schudel het recenseert: ‘Een van de meest schrijnende momenten aan het begin van de serie is wanneer de 14-jarige Kevin Richardson (Asante Blackk) die noodlottige nacht in het park door een agent met een motorhelm in het gezicht wordt geslagen, en je je realiseert dat hij nog geluk heeft gehad. Dertig jaar later was het waarschijnlijk geen helm maar een pistool geweest.’

De serie heeft een hoop ophef veroorzaakt: er is vooral woede over de openbaar aanklagers die de zaak destijds behandelden. ‘Die ophef is zeer terecht’, zegt Smeets. ‘Maar hij is ook een beetje opmerkelijk.’ Hij wijst op het feit (SPOILER) dat de echte dader al lang achterhaald is en heeft bekend. ‘Daar is toen wel ophef over geweest, maar niet de ophef die je nu ziet. Het is een kwestie van: beter laat dan nooit. De mensen die dit op hun geweten hebben, behoren niet op een positie te zitten waarvanuit ze dit nog eens kunnen doen.’

Kracht
Hier zien we de kracht van een serie als When They See Us , aldus Smeets. ‘Het publiek wordt gemobiliseerd om te zien wat er fout is gegaan. “Dit pikken we niet, hier moeten we iets aan doen.”’ Zo gingen media aanvankelijk mee in het politieke frame van wildings en superpredators , maar nu zijn het de media die de verantwoordelijken ter verantwoording roepen, dankzij true crime-series als deze, maar ook dankzij podcasts als Serial en Making a Murderer . ‘Het publiek is nu veel bewuster van wat fout kan gaan, en wat er structureel fout zit in zo’n systeem.’ Frank: ‘Een serie is blijkbaar een heel krachtig medium om een verhaal mee over te brengen in dit tijdsgewricht. Je kan als journalist een stuk tikken, maar bijna niemand leest meer. Je zet het in de krant en morgen is het weg. Series zijn documenten die veel langer blijven bestaan en een veel breder bereik hebben.’

Frank ziet op een heel andere manier óók de invloed van de populaire cultuur toenemen. ‘Ik word opmerkelijk vaak gebeld door redacties om naar aanleiding van een podcast, serie of film over Amerika te komen praten!’

Lees/kijk/luister verder
Audio: Laila Frank en Sidney Smeets over de maatschappelijke impact van true-crime series (De Nieuws BV)
Recensie: When They See Us S01: hoe ver we niet zijn gekomen (de Lagarde)
Recensie: Serial S03E01-03: grondig onderzoek naar Amerikaanse rechtspraak (de Lagarde)
Recensie: Making a Murderer S02E01-04: onwerkelijk juridisch steekspel (de Lagarde)