Hoe komen steenrijke dictators overal mee weg?

Oliver Bullough zat op de wc van oud-president Janoekovytsj van Oekraïne, de man die inmiddels door z’n eigen land wordt gezocht voor ‘massamoord op vreedzame demonstranten.’ Het was vlak na de revolutie in het land en Bullough, journalist van de Engelse krant The Guardian , kon in het land gaan en staan waar hij maar wilde. Hij ging op bezoek bij alle paleizen van het land en praatte zich naar binnen. Op het toilet van het paleis van Janoekovytsj (veel goud en marmer) zag hij een enorme televisie hangen, op zithoogte. ‘Als ik een tv had in mijn badkamer, zou dat bij het bad zijn’, zegt hij in Buitenhof. ‘Hij spendeerde kennelijk veel tijd op de wc. Zijn jachtslot en paleis waren geen eigendom van Oekraïne, maar van een brievenbusfirma in Londen.’ Daar kwam hij op het idee voor een fictief land dat toch bestaat: Moneyland. ‘De rijkdom in dat huis was geen Oekraïens probleem, maar een Brits probleem.’

Superjachten
Moneyland dus. Het werd de titel van een bejubeld boek. ‘Iedereen weet wel dat er een aparte klasse bestaat. Of het nou Poetin is, of de politieke elite uit China, Venezuela of Nigeria. Een klasse die extreem rijk is geworden’, legt Bullough uit. ‘De dertig rijkste mensen ter wereld hebben ongeveer evenveel als de armste 3,3 miljard. En er zijn nooit consequenties voor hen, of ze het geld nou gestolen hebben of niet. Het hoeft geen crimineel geld te zijn, maar dat is het vaak wel. En Moneyland is het land waar dat geld allemaal naartoe gaat.’

Het is het land van de drie nullen: nul procent belasting, nul gevolgen voor je handelen en nul verantwoordelijkheid, aldus Bullough. ‘Daardoor komen mensen als Janoekovytsj overal mee weg. Als je rijk genoeg bent om je geld daar te stallen, is het een extreem aantrekkelijk land om dat te doen. En niet alleen je geld: je kunt je kinderen ernaartoe brengen, of je superjachten. Of je kunst. Of je reputatie.’ Er zijn paspoorten voor te krijgen, al heten die anders. ‘Veel landen verkopen die. Ze verkopen het als Maltees paspoort. Of Cypriotisch paspoort. Maar eigenlijk is het een paspoort voor Moneyland. Elk jaar verkoopt een nieuw land paspoorten.’

Nederland
Moneyland ontstond ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, toen bedrijven als Shell en Akzo en bang waren dat hun vermogen in beslag werd genomen door de Duitse bezetter. Zij zetten hun vermogen op banken in bijvoorbeeld Zwitserland. Daarna kwamen de rijke mensen die geen belasting wilden betalen (‘de Belgische tandartsen’, noemt Bullough ze). Maar daarna kwamen de dictators, die gebruik maakten van de geneugten van Moneyland. 'Duivels geld. Die mensen stalen van ziekenhuizen, van de politie. Van mensen die het geld nodig hebben. Ze gebruiken precies dezelfde trucs als ooit gebruikt werden in de Tweede Wereldoorlog. Toen is Moneyland een groot probleem geworden.’ En Nederland doet ook mee. ‘Het probleem met landen als Groot-Brittannië en Nederland is dat we zulke constructies legaal maken. De dochter van de Oezbeekse president heeft smeergeld aangenomen, en dat is bij ING gestald. Vergelijkbare zaken gelden in Denemarken met Danske Bank en Deutsche Bank in Duitsland. Het westen is medeplichtig.’

‘We moeten erachter zien te komen wie alles in bezit heeft. Bij honderdduizend huizen in Engeland weet niemand van wie ze zijn. De grote witwaslanden als Cyprus en Malta gaan nu gewoon ongehinderd door. Het grootste witwasschandaal uit de geschiedenis verliep via de Danske Bank die in Estland gevestigd was. We kunnen daartegen vechten, door de trucs van Moneyland bloot te leggen. Je hebt transparantie nodig en samenwerking tussen landen.’

Bekijk het hele Buitenhof-interview met Oliver Bullough hier: