Wat wil Poetin met de Noordpool?

Het decor van de Noordpool is eigenlijk niet uit te leggen. Klimaatjournalist Bernice Notenboom is er al vaker naartoe afgereisd; geen enkel woord kan beschrijven hoe het landschap eruitziet. In De Nieuws BV maakt ze vergelijkingen met het maanlandschap, een woestijn of het varen over de oceaan. Aan Patrick Lodiers vertelt ze: ‘Alles om je heen is weg. Er is niks, er is geen kustlijn, je ziet niks. De zon komt nog maar net boven de horizon en dan zie je allerlei tinten licht. Lila, roze, blauw, het wisselt elkaar af, afhankelijk van hoe hoog de zon aan de hemel staat. Het ijs en de sneeuw hebben ook verschillende kleuren.’

Eerder deze week werd er opnieuw alarm geslagen over het gebied. ‘De veranderingen op de Noordpool als gevolg van klimaatverandering gaan zo snel, dat het nog grotendeels onbekend is hoe het gebied er in de loop van deze eeuw uit gaat zien’, schreef Joop deze week naar aanleiding van een rapport van Environmental Research, waarin alle veranderingen van de achterliggende vijftig jaar worden samengevat.

Poetin
De Russische president Poetin ziet nu vooral kansen, denkt Notenboom; zij volgt wat de Russen doen nu de Noordpool smelt. ‘Poetin wil de overwinnaar zijn van het Arctische gebied, ik denk dat hij zich helemaal geen zorgen maakt over de natuur op de Noordpool. De Russen hadden een luchtbasis op Wrangel Island, een van de eilanden in de Arctische Zee. Die hebben ze weer opnieuw ingericht, die basis is weer actief. Ze zijn volop bezig het gebied in te lijven en het zich eigen te maken.’

De noordelijke vaarroute die nu vrijkomt door het smelten van het Noordpoolijs ís ook van de Russen. ‘Helaas. Landen die aan de Noordpool grenzen, hebben het recht om grondstoffen tot tweehonderd zeemijl van hun kustlijn te exploiteren. In Ruslands geval is dat heel veel land, heel veel kustlijn. Rusland heeft ook heel veel noordelijke eilandjes, op de 82ste breedtegraad. Vaar vanuit daar 200 zeemijl noordelijk en je zit eigenlijk bijna op de Noordpool. Wat ze doen is rechtmatig.’

'Een kwestie van tijd'
En daar liggen kansen voor Rusland. Schepen die van, laten we zeggen, Nederland naar China varen, zijn nu aangewezen op de route via het Suezkanaal. De route door Russische wateren is veertig procent korter. Dat scheelt CO2-uitstoot – het argument van de Russen, die tol heffen – maar er is ook een belangrijk gevaar, aldus Notenboom. ‘Het is problematisch omdat schepen varen op bunkerolie, olie die het putje van de raffinaderij is, heel vies. Als een schip dat niet versterkt is een keer tegen een ijsschots botst, komt er olie onder het ijs terecht, in ijskoud water. En als dat gebeurt, kun je nooit meer bij de olie die onder het ijs komt, tenzij je binnen 24 uur een reddingsactie opstart. En dat soort ongelukken gaan gebeuren, het is gewoon een kwestie van tijd.’ Schepen die varen op LNG, of zelfs op kernenergie, zoals de Russen al jaren doen, hebben dit bunkerolieprobleem in ieder geval níet.'

‘Russische ijsbrekers op kernenergie kunnen twintig jaar op de Arctische zee varen en hoeven nooit naar een haven,’ zegt Notenboom, die ooit op zo’n schip meevoer. ‘Dat doen andere containerschepen niet, daar hebben ze helemaal geen technologie voor. Dat vinden we heel erg gevaarlijk.’

Er is nog een probleem met de noordelijke scheepsroute en de kleur zwart – de kleur die licht absorbeert en dus voor warmte zorgt. Schepen die varen op bunkerolie stoten heel veel roet uit. ‘De zwarte roetdeeltjes komen terecht op het ijs, waardoor het ijs nóg sneller gaat smelten.’

De kleur zwart
De gezondheid van het ijs op de Noordpool is afhankelijk van wat er in de zomer gebeurt. ‘Als overal ijsschotsen liggen, en schepen breken daar doorheen, dan krijg je enorme scheuren zwart water, en dat trekt zonlicht aan. Eigenlijk moeten we daarvan afblijven.’

Lees/kijk/luister verder
Video: Een ode aan de Noordpool (het complete interview, De Nieuws BV)
Artikel: Wat merkt Menno Bentveld van klimaatverandering?
Artikel: Klimaatverandering Noordpool leidt tot onbekende toekomst (Joop)