De gestoorde misdadige absurditeit van Ruslands oorlog tegen Oekraïne

De Russische oorlog tegen Oekraïne duurt inmiddels bijna 800 dagen. De aan Oekraïne veroorzaakte schade is letterlijk onvoorstelbaar. Tot aan februari 2024 vielen er 11.000 burgerdoden en 20.000 gewonden, sneuvelden tenminste 31.000 soldaten, werden hele steden en dorpen vernietigd, zijn grote delen van het land bezaaid met mijnen, een vijfde van het landbouwgebied is vervuild, miljoenen Oekraïense vrouwen en kinderen zijn naar het buitenland moeten vluchten, duizenden kinderen zijn naar Rusland versleept, miljoenen Oekraïners leven in angst en vrees in de door Rusland bezette gebieden, musea worden leeggeroofd. Grote delen van de bevolking lijden inmiddels onder zware mentale problemen. De Wereld Bank schat de kosten van wederopbouw op 1 biljoen dollar.

Maar laten we ook niet de tragische aantallen gesneuvelde en gewonde Russische soldaten uitvlakken: volgens serieuze schattingen meer dan 400.000.

Ruslands agressie is een geestelijk gestoorde misdadige absurditeit. Dat kan niet voldoende worden benadrukt en herhaald. Het is belangrijk een en ander nog eens goed op een rijtje te zetten.

Waarom was deze Russische agressie “nodig”? Het antwoord is heel simpel: letterlijk om niets. Ja, het Kremlin gaf als “noodzaak” aan dat Russen en Oekraïners één volk waren en Rusland het recht had om Oekraïense gebieden die ooit tot de Sovjet-Unie hadden behoord bij zich te voegen; een “naziregime” in Kyiv vormde een bedreiging; en Oekraïne was niets meer dan een vazal van de Navo die zich steeds verder naar het Oosten had uitgebreid.

Over de inlijving van Oekraïne: Rusland heeft sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, waar het zeventig jaar een dominante rol speelde, zich in meerdere internationale verdragen ertoe verplicht om de zelfstandigheid, onafhankelijkheid, internationale grenzen en soevereiniteit van Oekraïne te respecteren. Allereerst in de zgn. Białowieża -accoorden van 1991, vervolgens in het Boedapest Memorandum uit 1994 en ook in het vriendschapsverdrag uit 1997. 182 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties onderhouden diplomatieke betrekkingen met Oekraïne.

De absurditeit van de 'historische claim' op Oekraïne van het Kremlin werd afgelopen februari nog eens onderstreept door een voormalige president van Mongolië, ooit één van de grootste rijken ter wereld. Hij toonde een kaart van het Mongoolse Rijk in de dertiende eeuw dat grote delen van het huidige Rusland en Oekraïne omvatte. Poetins absurde logica volgend zou Italië bijvoorbeeld het gehele Middellandse Zeegebied kunnen opeisen en Nederland België.

Je moet dus echt wel een zwaar verwrongen Russische geest zijn wanneer je in zo'n internationaalrechtelijke en diplomatieke context je met beestachtig geweld een buurland aanvalt. Maar het kleine clubje rond Poetin dat het in Rusland voor het zeggen heeft bestaat inderdaad uit zulke geesten: allen oudere mannen die hun opleiding en vormende jaren hebben gehad in de gevreesde Sovjet geheime dienst KGB. Die was traditioneel diep doordrenkt van een blind anti-Amerikanisme, Russisch nationalisme, onderdrukkingspraktijken en een heilig geloof in samenzweringen.

'Nazisme' in Oekraïne is nog zo'n onzinnigheid. Rusland begon al met die beweringen toen het de Krim en Donbas bezette in 2014. Joodse organisaties in Oekraïne kwamen onmiddellijk met publieke verklaringen die er komaf mee maakten. Sinds de Oekraïense onafhankelijkheid zijn radicaal-rechtse partijen niet of nauwelijks in het parlement vertegenwoordigd geweest, in tegenstelling tot veel West-Europese landen.

En dan de uitbreiding van de Navo. In het Westen wordt nogal eens gezegd: “het is toch begrijpelijk dat Rusland zich daartegen zo verzet?”. Velen verwarren echter “Rusland” nog altijd met “het Kremlin”.

Het zijn in Rusland niet democratisch gekozen leiders die het beleid bepalen, maar dat kleine clubje in het Kremlin. Al twintig jaar zijn er geen eerlijke verkiezingen; in de media domineren de televisiezenders van de staat en van Kremlin-getrouwe oligarchen; er bestaat geen open publiek debat. Russische burgers hebben zich nooit op basis van informatie uit verschillende bronnen een eigen mening kunnen vormen.

Volgens de sinds jaren Rusland ontvluchte politicoloog Piontkovski is het klinkklare onzin om te spreken van een Navo-uitbreiding naar het Oosten: het zijn immers de kleine Oost-Europese landen die door hun ervaring met Rusland in de Sovjet Unie hun veiligheid zochten bij het Westen, doodsbang voor een Russisch revanchisme. De Navo stond ook nooit te springen om ze toe te laten. En voor oppositie-activist Kara-Murza, inmiddels ook wegkwijnend in een strafkamp, is het overduidelijk dat “een democratischer Rusland zou nooit zo'n gewelddadig buitenlands beleid zou voeren.”

Velen in het Westen hebben ook geen weet van de grote aantallen onafhankelijke Russische oppositiepolitici, journalisten en wetenschappers die al jaren pleiten voor democratisering en een actieve samenwerking met het Westen, die zij in het nationale belang van Rusland achten. Ook niet van de vele publieke oproepen uit de samenleving aan het Kremlin begin 2022 om geen oorlog te beginnen tegen “het Oekraïense broedervolk.”

Daarvan was ongetwijfeld één van de belangrijkste de open brief van de nationalistische houwdegen oud kolonel-generaal Ivashov. Namens zijn vereniging van oud-officieren benadrukte hij dat er “... geen kritieke externe dreigingen voor het bestaan van Rusland en zijn vitale belangen zijn... Navo-troepen breiden zich niet uit en tonen geen bedreigende activiteit.” Hij verklaart de “kunstmatige opgeklopte hysterie rond Oekraïne” door een Kremlin dat niet bij machte is de daadwerkelijke problemen van het land op te lossen en dat op deze manier aan de macht wil blijven. Om te besluiten met: “Als Russische officieren vragen wij de President van Rusland om af te zien van het misdadige beleid van het uitlokken van een oorlog.....en om af te treden.”

De juistheid van de oproep van Russische oud-militairen werd vijf weken later bevestigd door 's werelds hoogste rechtsprekende instantie, het Internationale Gerechtshof in Den Haag. Met een quasi-unanimiteit verordonneerde het Rusland "zijn militaire operaties op Oekraïens grondgebied met onmiddellijke ingang te staken".