Deze leus van Yoko Ono en John Lennon is weer genadeloos actueel

War is over if you want it

De Tate Gallery in Londen eert Yoko Ono met een grote overzichtstentoonstelling van haar werk. Ze is vooral bekend om haar huwelijk in 1969 met de Beatle John Lennon, dat zij – geheel in de geest van de tijd – tot een kunstwerk verhief. De expositie doet recht aan het rijke oeuvre van deze Japanse kunstenares waarvan haar samenwerking met de beroemde Beatle maar een beperkt onderdeel is.

Yoko Ono – nu 91 – heeft als teenager de gruwelijke Amerikaanse bombardementen op Japan overleefd. Daarom is vrede een rode draad in haar werk én haar bestaan. Dit tekende ook haar leven met John. Beroemd zijn twee perfomances van het paar: in het Amsterdamse Hilton en in het Queen Elisabeth Hotel brachten zij veertien dagen in bed door voor de vrede.

John en Yoko verspreidden rond hun huwelijk een affiche waarop in grote letters stond War is Over en daaronder in heel kleine if you want it.

War is over if you want it. Daarvan bestaat één concreet voorbeeld. Op kerstavond 1914 hoorden de Duitse, Franse en Engelse soldaten elkaar kerstliederen zingen. Vaak op melodieën die ze vanuit hun eigen huis kenden. Over de hele lengte van het Westfront – 750 kilometer, klommen soldaten uit de loopgraven om hun vijanden een gezegende Kerstmis te wensen. Ze dronken samen. Ze lieten foto's van de familie zien. Ze speelden voetbalwedstrijden tegen elkaar. Officieren raakten diep in gesprek over hun vak. Duitsers en Fransen hoorden gezamenlijk de mis.

De generale staven van de oorlogvoerende mogendheden maakten resoluut een einde aan deze verbroedering. Wie het nog een keer zou proberen kon rekenen op de kogel wegens desertie of landverraad. De hele Eerste Wereldoorlog lang bleven de militaire leiders alert op tekenen van verbroedering.

Vertaald naar het heden zijn Israëlische soldaten te gast als in Gaza de vasten wordt gebroken en zij beladen met lekkernijen verschijnen. Of vieren Russische en Oekraïense soldaten samen Pasen, hun oppercommandanten en politieke leiders de rug toe kerend.

Dit ideaal kan alleen worden verwezenlijkt als de soldaten aan de fronten, de mensen die geacht worden hun bloed te vergieten, elkaar de hand reiken. Strategen, ideologen, propagandisten, regeringen en ander kantoorvolk wisten dit op die ene kort durende uitzondering in 1914 na altijd te voorkomen. 

Tot op de dag van heden wordt deze oproep massaal gevolgd: offer JIJ nu voor de goede zaak je leven. De slogan van John en Yoko is weer genadeloos actueel.

Bekijk hier de tralier van Joyeux Noël (2005), de indrukwekkende speelfilm over het spontane kerstbestand van 1914.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de formatie